بیماری دیابت چگونه شروع می‌شود؟
زمانی که کلمه دیابت به گوشتان می‌خورد، احتمالاً اولین چیزی که به ذهنتان می‌رسد قند خون بالاست.
در این جا سعی داریم درباره بیماری دیابت، علل ابتلا به آن و روش‌های درمان و کنترل بیماری دیابت صحبت کنیم. دیابت یک بیماری مزمن و پیش‌رونده است. در کشور ما بالغ بر ۵ میلیون بیمار دیابتی وجود دارد که نیمی از این بیماران، از بیماری خودآگاه نیستند و به علت عدم تشخیص به موقع، دچار عوارض خطرناک ناشی از بیماری می‌شوند.
زمانی که بدن یک شخص نتواند به اندازه‌ی کافی انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده را درست استفاده کند، آن شخص به دیابت مبتلا خواهد شد.
شاید این پرسش مطرح شود که انسولین چیست؟
انسولین هورمونی است که لوزه‌المعده (پانکراس) در بدن تولید می‌کند. این هورمون، قند را از خون گرفته و به داخل سلول‌های بدن منتقل می‌کند تا بدن از آن قند به عنوان انرژی استفاده کند.
انواع دیابت
به طور کلی دو نوع دیابت وجود دارد:
- دیابت نوع یک
- دیابت نوع دو
در دیابت نوع یک که به آن دیابت وابسته به انسولین نیز گفته می‌شود و شیوع کمتری دارد، دلایل ژنتیکی و محیطی علت آغاز بیماری هستند که هنوز به طور کامل هم شناسایی نشده‌اند.
دیابت نوع دو که از آن به عنوان دیابت غیر وابسته به انسولین نیز یاد می‌شود، شایع‌ترین نوع دیابت در جهان است که معمولاً به دلیل مقاومت سلول‌های بدن نسبت به انسولین رخ می‌دهد.
گاهی ممکن است دیابت در گروه خاصی مانند زنان رخ دهد که به آن دیابت بارداری گفته می‌شود. در دیابت بارداری، فرد باردار برای اولین بار با افزایش قند خون روبرو می‌شود. هرچند علائم و نشانه‌های دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما این زنان در آینده مستعد ابتلا به دیابت نوع دو خواهند بود.
نکات زیر نکاتی کلیدی هستند که در کنترل پیش دیابت و جلوگیری از تبدیل آن به دیابت به ما کمک می‌کنند:
- کاهش وزن: کاهش مقدار حتی کم وزن ۵ تا ۷ درصد می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
- ورزش مداوم: ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش مثل راه رفتن تند، یا سی دقیقه در روز، پنج روز در هفته
- تغذیه مناسب و سالم
- کنترل استرس
چگونه تشخیص دهیم دیابت داریم
- نوشیدن زیاد مایعات و تشنگی بیش از حد
- پرخوری
- تکرّر ادرار
- خستگی زیاد از حد
- تغذیه و رژیم غذایی دیابتی‌ها
یک رژیم ثابت برای تمام افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد، ولی غذایی که ما می‌خوریم نه تنها در کنترل دیابتمان نقشی اساسی دارد، بلکه تعیین می‌کند که چقدر انرژی و چه احساسی در روز داشته باشیم.
همانطور که گفتیم، اولین قدم در درمان دیابت نوع دو اصلاح سبک زندگی با رعایت برخی نکات مانند موارد زیر است:
- رژیم غذایی مناسب و تغذیه صحیح با مشورت پزشک معالج
- فعالیت فیزیکی منظم (۱۵۰ دقیقه ورزش در هر هفته با شدت متوسط مثل پیاده‌روی تند)
- کاهش وزن
- خواب کافی
- قطع سیگار
- کاهش استرس
درمان دارویی دیابت (داروهای مخصوص بیماران دیابتی)
دیابت تیپ یک با انسولین به‌صورت تزریقی درمان می‌شود. در دیابت نوع دو، علاوه بر انسولین، دسته‌های مختلفی از داروهای خوراکی یا تزریقی ضد دیابت نوع دو نیز وجود دارند. هریک از این دسته ها با مکانیسم متفاوتی باعث کاهش قندخون می شوند.
همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، بیش از نیمی از مبتلایان به دیابت از بیماری خود آگاه نیستند. عدم آگاهی از دیابت و بالا ماندن قند خون می‌تواند در طولانی مدت به دلیل عدم تشخیص به موقع و کنترل نکردن قند خون، عوارض خطرناکی را برای بیماران به همراه داشته باشد.
از عوارض خطرناک دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری کلیوی: شایع‌ترین علت بیماری کلیوی منجر به دیالیز یا پیوند کلیه، دیابت است.
- مشکلات بینایی: دیابت می‌تواند منجر به مشکلات جدی بینایی و حتی نابینایی شود.
- بیماری‌های قلبی عروقی: مهمترین علت مرگ در بیماران دیابتی، مشکلات قلبی عروقی است.
- بیماری اعصاب محیطی: دیابت با تأثیر بر اعصاب محیطی باعث اختلالات حسی و در نتیجه ایجاد زخم‌های مزمن در اندام‌ها می‌شود. عفونت ناشی از این زخم‌ها می‌تواند به قطع عضو منجر شود.
معیارهای آزمایشگاهی تشخیص دیابت چه هستند؟
قند خون مساوی یا بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در یک نمونه خون تصادفی از یک بیمار که علائم آشکار دیابت را دارد، نشانگر دیابت هست
نکات مهمی که در هنگام آزمایش دیابت یا پیش دیابت باید بدانیم:
اگر نتایج آزمایش ها طبیعی باشند، باید حداقل هر ۳ سال یکبار تکرار شوند.
اگر نتایج طبیعی نباشند یا فرد معیارهای خطر را داشته باشد، بر اساس نتایج اولیه باید با فواصل کوتاه‌تر آزمایش‌ها تکرار شوند.
افراد مبتلا به پیش دیابت باید سالی یکبار بررسی آزمایشگاهی انجام دهند تا پیشرفت دیابت‌شان به سمت دیابت نوع دو مورد بررسی قرار گیرد.
درمان دیابت نوع ۲ به چه شکل انجام می‌شود؟
اولین قدم در درمان دیابت نوع دو اصلاح سبک زندگی است که شامل موارد زیر می‌باشد:
رژیم غذایی مناسب و تغذیه صحیح با مشورت پزشک معالج
فعالیت فیزیکی منظم (۱۵۰ دقیقه ورزش در هر هفته با شدت متوسط مثل پیاده‌روی تند) و کاهش وزن
- خواب کافی
- قطع سیگار
- کاهش استرس
آیا می‌توان از ابتلا به دیابت پیشگیری کرد؟
بله، ما می‌توانیم دیابت را به تعویق بیندازیم یا از آن پیشگیری کنیم. کافی است عادات زندگی خود را تغییر دهیم.