کدام نوزادان به بخش مراقبت های ویژه (NICU) منتقل می شوند؟

NICU مخفف جمله انگلیسی «بخش مراقبت های ویژه نوزادان» است این بخش مسوول پذیرش و مراقبت ویژه از نوزادان نارس یا نوزادان پرخطر و بیمار است.

NICU مخفف جمله انگلیسی «بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان» است. این بخش مسوول پذیرش و مراقبت ویژه از نوزادان نارس یا نوزادان پرخطر و بیمار است. همچنین تامین نیازهای نوزاد، پیشگیری از عفونت، تغذیه مناسب، امکان دسترسی آسان و سریع به ابزار و تجهیزات تخصصی در این بخش فراهم است.

 

نوزادان نارس به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند، از این رو در دستگاه‌های مخصوص انکوباتور نگهداری می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با این بخش گفت‌وگوی ما را با دکتر نگار سجادیان، فوق‌تخصص نوزادان و رییس بخش NICU بیمارستان شریعتی بخوانید.

▪ خانم دکتر! چه نوزادانی در بخش NICU بستری می‌شوند؟

– نوزادانی که سن کمتر از ۲۷ هفته بارداری داشته باشند یا وزن هنگام تولد آنها کمتر از ۱۰۰۰ گرم باشد برای مراقبت بیشتر بالینی، نوزادان با مشکل تنفسی شدید که نیاز به استفاده از دستگاه تهویه‌ مکانیکی یا مقدار زیادی اکسیژن دارند، نوزادانی که دیالیز صفاقی می‌شوند یا به دلیل زردی بالا نیاز به تعویض خون دارند، نوزادانی که مشکل‌های قلبی شدید، تشنج و وقفه‌های تنفسی مکرر داشته باشند و نوزادانی که حال عمومی خوبی ندارند، باید در NICU بستری شوند. همچنین نوزادانی که به دلیل ضایعه‌ای نیاز به جراحی عمده داشته باشند باید قبل از عمل و بعد از آن حداقل به مدت ۴۸ساعت در NICU بستری شوند. به‌طور کلی تمام نوزادانی که برای تثبیت وضعیت بالینی‌شان نیاز به مراقبت دقیق داشته باشند باید در بخش مراقبت ویژه نوزادان بستری شوند.

▪ آیا برای نوزادانی که مشکلات زیادی دارند و می‌دانید زنده ‌ماندن‌شان باعث عذاب نوزاد و والدین خواهد شد هم تلاش می‌کنید؟

– اصول اخلاقی و قوانین جاری کشور، تلاش برای احیا و نگهداری نوزاد را در هر شرایطی اجباری نمی‌داند و پایان دادن به مداخله‌های مراقبتی پیشرفته در صورت توافق متخصص و والدین نوزاد مبنی بر بی‌نتیجه‌بودن احیا و طولانی‌کردن روند فوت امری پذیرفته شده است. درواقع احیا و ادامه مداخله‌های مراقبتی پیشرفته در هر سنی از بارداری که احتمال ناهنجاری‌های مادرزادی و مرگ زودرس و قطعی وجود دارد و عوارض پایداری برای نوزاد ایجاد می‌کند، لزومی ندارد.

▪ نوزادان نارس و کم‌وزن تا چه زمانی در NICU می‌مانند؟

– نوزاد نارسی که در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری است باید تا برطرف شدن مشکل‌های قلبی‌اش تحت‌نظر باشد. اگر این نوزاد به وزن ۱۸۰۰ گرم برسد، توانایی تغذیه از طریق مکیدن شیر از پستان یا سر شیشه را داشته باشد، روزانه حداقل ۳۰-۱۰ گرم وزن گرفته باشد، بتواند دمای بدن خود را در محیط خارج از انکوباتور ثابت نگه دارد، اخیرا دچار وقفه تنفسی یا کاهش ضربان قلب نشده باشد و داروهای وریدی او قطع یا تبدیل به داروهای خوراکی شده باشد، می‌تواند از بخش ترخیص شود. چنانچه نوزادی به دلیل ابتلا به بیماری مزمن ریوی نیاز به استفاده از اکسیژن داشته باشد، می‌تواند با تجویز اکسیژن از طریق لوله بینی مرخص شود.

▪ چه زمانی نوزادان مبتلا به زردی در NICU بستری می‌شوند؟

– چنانچه شدت زردی نوزاد تا حدی باشد که نیاز به تعویض خون داشته باشد باید در بخش مراقبت‌ ویژه نوزادان بستری شود. اگر علامت زردی ناشی از بیماری‌های وخیمی مانند عفونت و ناسازگاری RH مادر و نوزاد باشد یا وضعیت سلامت نوزاد زرد مناسب نباشد و نیاز به مراقبت ویژه برای پایدارشدن وضعیت جسمانی داشته باشد باید در بخش مراقبت ویژه نوزادان تحت‌نظر بماند.

▪ اقدام‌هایی که برای نوزادان دو قلو یا چند قلو انجام می‌شود مانند سایر نوزادان بستری در بخش است؟

– بیش از نیمی از نوزادان دو یا چندقلو به مراقبت ویژه در NICU نیاز دارند که عمدتا به دلیل نارسی و وزن کمتر آنهاست. نوزادان دو یا چند قلویی که وزن کمتر از ۱۷۰۰ گرم یا سن کمتر از ۳۲ هفته یا هرگونه مشکل طبی داشته باشند، باید در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری شوند. در ضمن این نوزادان ۲ تا ۳ برابر بیشتر در معرض ابتلا به نقایص مادرزادی نسبت به سایر نوزادان هستند.

▪ برای کاهش عوارض ناشی از گرفتن اکسیژن در نوزادان کار خاصی انجام می‌دهید و آیا توصیه‌های لازم در این خصوص پس از ترخیص به والدین نوزادان داده می‌شود؟

– اکسیژن، شایع‌ترین دارویی است که در NICU مورد استفاده قرار می‌گیرد و مانند هر دارویی دارای آثار مفید و همزمان عوارض جانبی است. از این‌رو تجویز اکسیژن برای هر نوزاد بستری در NICU باید تحت مراقبت دقیق باشد تا عوارض سوء اکسیژن در نوزادان مانند بیماری مزمن ریوی و رتینوپاتی نارسی بروز نکند بنابراین در صورت عدم نیاز نوزاد به اکسیژن، اکسیژن به‌سرعت قطع می‌شود. به والدین نوزادانی که وزن کمتر از ۱۵۰۰گرم دارند، توصیه می‌شود حتما بعد از ترخیص از بیمارستان برای انجام معاینه دقیق چشمی به مراکز معرفی شده مراجعه کنند تا احتمال نابینایی در نوزاد به حداقل برسد. معاینه چشمی در نوزادانی که وزن آنها بیشتر از ۱۵۰۰ گرم بوده ولی حال عمومی‌شان مساعد نیست باید در یک ماهگی انجام شود.

▪ آیا نوزادان بستری در NICU می‌توانند از شیر مادرشان تغذیه کنند؟

– به نکته مهمی اشاره کردید. بهترین شیر برای تغذیه نوزاد حتی نوزاد نارس شیرمادر است. از این‌رو در صورتی که نوزاد بتواند تغذیه داشته باشد و مشکل طبی و جراحی خاصی که شروع تغذیه را ناممکن کند، نداشته باشد از شیر مادر استفاده می‌شود. در مواردی که مادر به بعضی از بیماری‌ها مانند هپاتیت و اعتیاد مبتلا باشد یا از داروهایی که منع شیردهی دارند مصرف کند به جای شیرمادر از شیرخشک استفاده می‌شود.

▪ تمهیداتی برای تغذیه‌شدن این نوزادان با شیرمادر اندیشیده شده است؟

– آموزش‌های لازم برای شیوه شیردوشی و شیردهی، حمایت روانی و عاطفی از مادر و حضور مادر در کنار نوزاد از ارکان مهم موفقیت در شیردهی هستند. ضمن اینکه در بخش مراقبت ویژه نوزادان، تلاش می‌شود فضای کافی برای حضور مداوم مادر و دستگاه شیردوشی وجود داشته باشد، چنانچه به دلایلی در مرکزی این امکانات وجود نداشت، برای موفقیت شیردهی به مادران عزیز توصیه می‌کنیم که بعد از ترخیص از بیمارستان هر ۲ ساعت شیر خود را دوشیده و در طول شب حداقل ۲ بار شیردوشی را انجام دهند و شیر را در کیسه‌های مخصوص ذخیره و تا زمانی که نوزاد آنها توانایی تغذیه بیشتر را پیدا کند در یخچال و فریزر نگهداری کنند.

▪ نیازی هست که مادر در بیمارستان حضور دایم داشته باشد و آیا امکانات لازم برای مادر تازه زایمان کرده وجود دارد؟

– تمام بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان باید فضا و امکانات کافی برای حضور دایم مادر در بیمارستان و در کنار نوزاد را داشته باشند. این مساله هم در ایجاد دلبستگی مادر و نوزاد نقش مهمی ایفا می‌کند و هم در موفقیت شیردهی بسیار مفید است.

▪ آیا ما در ایران و در بخش‌های NICU مراقبت کانگورویی یا مراقبت از نوزاد نارس روی بدن مادر را داریم؟

– بله! خوشبختانه در ایران مراکز بسیاری هستند که امکان مراقبت آغوشی را فراهم کرده‌اند و این خود یکی از بهترین‌ شیوه‌های مراقبت از نوزاد نارس است. چنانچه شرایط برای مراقبت آغوشی مداوم در بخش امکان‌پذیر نباشد توصیه می‌کنیم که مادران در هر بار ویزیت نوزاد را در آغوش گرفته و نوازشش کرده و با لحن آمرانه با او صحبت کنند.

▪ آیا نوزادانی که در این بخش هستند واکسن‌های بدو تولد را دریافت می‌کنند یا بهتر است بعد از ترخیص این‌کار انجام شود؟

– واکسیناسیون نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان طبق برنامه کشوری قابل‌اجراست ولی طی بستری در بخش، آن گروه از واکسن‌هایی که ویروس ضعیف شده دارند مانند واکسن فلج اطفال در زمان ترخیص نوزاد از بیمارستان تجویز می‌شود.

▪ والدین بعد از ترخیص نوزادشان از NICU چه باید بکنند؟ آیا نوزادان ترخیص شده از بخش NICU پیگیری می‌شوند؟

– تا زمانی که نوزاد در بیمارستان بستری است والدین و به‌خصوص مادر باید آموزش‌های لازم را برای مراقبت از شیرخوار خود در منزل به دست آورند و در این زمینه توانمند باشند. به والدین توصیه می‌کنیم که بعد از ترخیص حتما نوزاد خود را برای پایش رشد فیزیکی و بررسی نمو عصبی حرکتی طبق برنامه به درمانگاه نوزادان بیاورند تا بررسی وضعیت سلامت شنوایی و بینایی‌ آنها به خصوص نوزادان نارس تحت نظارت متخصص نوزادان انجام شود. همچنین انجام واکسیناسیون و آزمایش‌های غربالگری بدو تولد نیز باید انجام شود.

مریم منصوری